Węgierska Górka

województwo śląskie

CIEKawe miejsca w pobliżu szlaku

Na pograniczu Beskid Żywiecko-Orawskiego oraz Śląskiego znajduje się Węgierska Górka. Niemy świadek dramatycznych wydarzeń jakie wydarzyły się tutaj podczas II wojny światowej.

1. Schrony bojowe

Węgierska Górka była ważnym punktem oporu podczas kampanii wrześniowej 1939 roku. Współcześnie można zwiedzić tutaj polskie fortyfikacje z tego okresu. Pierwotnie zaplanowano budowę 16 schronów bojowych mających zamykać dolinę, ale jedynie 5 z nich zdołano wybudować. Były to ciężkie schrony żelbetowe, uzbrojone w ciężkie karabiny maszynowe.

Jeden ze schronów („Waligóra”) był schronem artyleryjskim dla dwóch armat kalibru 75mm. Wszystkie schrony miały być wyposażone w kopuły pancerne do prowadzenia ognia karabinowego i obserwacji, ale do wybuchu wojny nie zdążono ich zabudować. Dowódcą odcinka był kpt. Tadeusz Franciszek Semik. Fortyfikacje zostały zdobyte 3 września po ciężkich walkach, w których Niemcy stracili około 200 żołnierzy.
Na całośc kompleksu składały sie schrony:

Waligóra” – dowódcą schronu był por. Leopold Galocz. Tradytor artyleryjski, czyli schron o uzbrojeniu artyleryjskim służący do ostrzeliwania podejść pod punkt oporu. Na wyposażeniu miał dwa działa kal. 75 mm. Załoga późnym wieczorem 2 września wycofała się wraz z żołnierzami Batalionu KOP „Berezwecz” do Oczkowa.

„Wąwóz” – dowódcą schronu był ppor. rez. Czesław Chludziński. Szturmowany był przez wojska niemieckie kilkakrotnie. 3 września pod osłoną nocy załoga opuściła Wąwóz. Jego uzbrojenie stanowiło działo kal. 37 mm na podstawie fortecznej oraz ciężkie karabiny maszynowe.

„Wędrowiec” – dowódcą schronu był kpt. Tadeusz Semik. Ciężki schron piechoty, pełniący funkcje schronu dowodzenia oraz schronienia dla drużyny piechoty. Obecnie w obiekcie mieści się muzeum. Jest ono czynne w okresie wakacyjnym od godziny 10.00.

„Włóczęga” – dowódcą schronu był ppor. Marian Małkowski. Uzbrojenie schronu stanowiło działo kal. 37 mm oraz ckm i rkm. Obecnie wybudowany jest na nim dom.

„Wyrwidąb” – nie brał udziału w walce, ponieważ w chwili wybuchu wojny nie był jeszcze gotowy, uzbrojony i wyposażony. Wojnę przetrwał w idealnym stanie. Po wojnie, Wojsko Polskie testowało na nim materiały wybuchowe, więc jest najbardziej zniszczonym schronem.

Nam podczas majówkowego wypadu udało się odwiedzić dwa z nich: Wąwóz oraz Wędrowiec 

2. HUTA ŻELAZA

Na koniec naszych wojaży po okolicach Węgierskiej Górki zabierzemy Was do miejscowej huty. Tak, tak w Węgierskiej Górce znajdowała się niegdyś huta żelaza przekształcona później w odlewnię, a część jej hal została zaadaptowana również na cele handlowe 

W 1838 roku Adam Wielopolski założył w Węgierskiej Górce hutę żelaza. Wybudowano dwa wielkie piece bez oprzyrządowania i halę odlewniczą. W październiku 1838 roku powódź zniszczyła jaz, urządzenia do transportu drewna opałowego i kanał doprowadzający wodę dla huty. Straty oszacowano na 8 tysięcy złotych reńskich w srebrze. Pierwszy piec uruchomiono w 1840 roku.

Podstawowym surowcem była ruda syderytowa wydobywana metodą odkrywkową m.in. na terenach Kamesznicy, Ujsół, Milówki, Jeleśni i Rychwałdu. Arcyksiążę Karol Ludwik Habsburg w lipcu 1844 zakończył przebudowę huty i wyposażył ją w cztery młoty.

Aby produkcja była opłacalna, zaczęto sprowadzać większe ilości rudy z Brzeszcz i okolic Krakowa. Od tego czasu w hucie rozpoczęto produkcję żelaza kutego na własne potrzeby i zakładu w Sporyszu. Drugi wielki piec uruchomiono w grudniu 1852. Od tego czasu odnotowywano szybki rozwój miejscowości. Już w 1845 roku w hucie wytwarzano: piece i drzwiczki paleniskowe, ruszty, kraty kanałowe, odlewy maszynowe, hydranty, kotły na bieliznę, garnki, rondle, moździerze, a nawet odważniki lwowskie i wiedeńskie.

W 1844 roku wykonano 450 ton odlewów. Towar sprzedawano w krajach monarchii Austro-Węgierskiej i na Śląsku. Do transportu gotowych wyrobów używano furmanek, nie rezygnując z nich nawet po otwarciu linii kolejowej w 1884 roku. W latach 1841–1870 produkcja wzrosła ośmiokrotnie. Huta była jedną z największych w Galicji. W 1905 roku wygaszono wielki piec, zaś produkcję oparto na importowanej surówce, rozwijając odlewnictwo. Eksploatacja nisko wydajnych rud żelaza z terenu Karpat przestała być opłacalna.

Po roku 1918 hutę przekształcono w spółkę, która stała się własnością kapitału czeskiego i francuskiego. Po modernizacjach huta stała się odlewnią Metalpol Węgierska Górka sp. z o.o., należącą od 2000 roku do francuskiej Grupy Odlewnictwa i Metalurgii CF2M. 20 czerwca 2014 roku odbyło się otwarcie galerii Centrum Handlowe Huta. W ramach realizowanego przedsięwzięcia wybudowany został dwukondygnacyjny pawilon handlowo-usługowy wraz z przewiązką, oraz infrastrukturą techniczną i parkingami.